Monday, November 24, 2014

Tashko: Si u zbulua Ludovik Nikaj Tradhëtari që dorëzoi Qemal Stafën

Dossier NGA GJERGJ FRASHËRI

Dikush troket shumë fort te dera e oborrit. Unë vajta në katin lart të shihja nga ballkoni, në se kish shumë njerëz në rrugë. Pasi sigurohem, i them Pavlinës të hapë derën. Hyn Kristo Themelkoja me nxitim.
- Koçoja është brenda? – pyet ai.
- Po - përgjigjet Pavlina.
- Tjetër kush është - pyet Kristoja.
- Po hyrë, janë ata – i thotë Pavlina. Kristoja hyn duke ngulçuar.
- Ç’ka ngjarë - pyet Miladini.
- Vij nga një përpjekje me armë me milicinë fashiste, për çudi shpëtova, po kam frikë se mos është vrarë ose kapur Qemali – thotë ai.
Mbasi u qetësua pak, Kristoja na e tregoi me hollësi të gjithë ngjarjen.

Shokët m’ë thanë të dal jashtë e të mësoj për fatin e Qemalit. Nga shtëpia ku ndodhej Qemali me të tjerë, nuk kishin dalë të gjithë bashkë, jo të gjithë në një kohë e në një drejtim. Milicinë fashiste ata e kishin parë që po u vinte nga qyteti e në drejtim të anës së përparshme të shtëpisë. Nga prapa shtëpia nuk kish dalje, nga përpara nuk dilej dot. Kristo Themelko, një djalë i madh nga trupi, një marangoz me muskuj të fortë, rrëzoi murin e fortë të nevojtores që ish nga prapa dhe doli. Qemali priti sa u bënë gati të gjithë vajzat dhe doli po nga ajo brimë që kish hapur Kristoja, por tani duhej të kish qenë pak si vonë. Drejtimi që mori Qemali ishte në krah të kundërt me drejtimin që kish marrë Kristoja. Ai doli në fushë të hapur, kurse Kristoja kish mundur të përfitonte nga një gardh i lartë dhe nga disa shtëpira nga fundi i gardhit, që ia mbuluan rrugën për në qytet. Ç’i kish ngjarë Qemalit?
 I lashë shokët në shtëpi në kujdesin e Pavlinës, dhe dola nga ana e prapëshme. Vetëm né të shtëpisë lejoheshim të dilnim nga prapa, sepse duhej kaluar përmes oborrit të madh të zotnisë, i cili ishte pronar i shtëpisë, ku tani strehohej Enveri me Miladinin. Pronari kishte nuse të reja dhe vajza të pa martuara që punonin në oborr gjithë ditën duke larë teshat ose duke tjerrur  apo endur lesh. Ky kallaballëk femrash, shkurt, nuk dinte se ç’kishim në shtëpi. Kur kishin nevojë për ndonjë gjë, ato trokisnin dhe u dilte Pavlina përpara.

Ne i prisnim miqtë nga përpara dhe nga përpara këto gra nuk dilnin kurrë, sepse nga ajo anë, meshkujt e shtëpisë së tyre prisnin miqtë meshkuj të fesë muhamedane, domethënë të asaj pjese të popullit shqiptar me të cilët shtëpia e Aliut mund të bënte krushqi. Me pak fjalë, ana e prapëshme ish ana ku qëndronte haremi i Aliut dhe neve si kaurë dhe si të shtëpisë së tij, lejoheshim të kalonim përmes haremit.

Dalja nga ana e prapëshme shkurtonte shumë rrugë për në Qendrën e Qytetit. Bile sapo kaloje oborrin e Aliut, dilje drejt e në fushën e Shallvares, e që atje në Ministritë. U afrova te Ministritë, filluan të bien në sy spiunët, milicët, karabinierët, fashistët me uniformën e zezë, oficerët e ushtrisë së Vittorio Emanuelit, nëpunësit e lartë shqiptarë e italianë, deputetët, federalët dhe Jerarkia fashiste dhe kuislinge. Gratë e kolme italiane të veshura bukur dhe kokotat shqiptare, që i dëfrenin italianët, nuk ishin në pakicë nëpër rrugët rreth e përqark kafe Kursalit, e andej nga dyqanet luksoze të rrugës 28 Nëntori.

Në rrugët e Qendrës flitej po aq italisht sa edhe shqip, kurse nga Tirana e Ré dëgjohej më tepër italishtja, ndërsa nga Varri i Bamit më tepër shqipja. Mustafa Kruja po e qeveriste Shqipërinë për llogari të okupatorëve fashistë italianë. Sikur kjo gjendje të kish vazhduar të zhvillohej sipas planeve të Mussolinit, brenda një pesëvjeçari-fashist, në Tiranë do dëgjohej të flitej vetëm italishtja dhe në fshatrat pa ujë për vaditje, vetëm shqipja.

Tirana tani kundërmonte parfum, vitrinat e dyqaneve ishin mbushur me kuti Cirio, simboli i begatisë italiane. Lajmet nga fronti nuk ishin të mira për Mussolinin, ustanë e Mustafa Krujës, por shpresat ishin edhe te Hitleri. Në Tregun Italian kish më pak kuti Cirio se sa në Tregun shqiptar – përjashta duhej të kihej besim te fuqia ekonomike italiane, sidomos kur prestigji ushtarak italian kish kohë që kish filluar e binte në llagëmet.

Mustafa Kruja po i vriste e priste komunistët, që s’ia pëlqenin shijen Cirios me Sakharinë, që talleshin me pazotësinë ushtarake të Duçes dhe nuk dëshpëroheshin nga tërheqjet e Ushtërisë së Kuqe. Për ditë po vriteshin në rrugët e Tiranës hafijet shqiptarë të Italisë.

Në këtë kallaballëk italo-shqiptar po ecja edhe unë. Kur takoja ndonjë shqiptar që e njihja, e pyesja “ç’kishim”. Disa s’kishin marrë vesh akoma ç’kish ngjarë, të tjerë kishin dëgjuar për një goditje nga Medreseja, por s’dinin gjë me saktësi. Hyra nëpër kafenetë. Sa më të mira kafenetë, aq më të informuar mirë mund të ishin shqiptarët që dëfreheshin atje. U takova me kuislingë të moderuar, që i kisha njohur në emigracionin politik në Vjenë, Berlin e Paris, të cilëve unë nuk ua mbushja mendjen si njeri me ndonjë farë rëndësie. Pyeta njërin, pyeta tjetrin e më në fund u sigurova – Qemali ishte vrarë.

Menjëherë duhej të shkoja të lajmëroja shokët. Po duke ecur në rrugë mendova, se “për të marrë informata nga burime të sigurta, s’do ish keq të hyja në Ministrinë e Ekonomisë Kombëtare, ku punonte vëllai i im në sektorin e bujqësisë. Vërtet vëlla im nuk ndodhej atje, por sigurisht do të gjeja ndonjë nga shokët komunistë që punonin si agronomë ose gjeometra n’atë Ministri”. Për të legalizuar hyrjen time në Ministri, trokita te zyra e vëllajt. Përgjigje nuk mora. Shkova në zyrën ngjitur ku zakonisht punonin 2-3 nëpunësa. Gjeta Andrea Varfin që po rrinte më këmbë e po shikonte nga dritarja njerëzit që kalonin rrugës, edhe njerëzit që hynin e dilnin te Mustafa Kruja në godinën e Kryeministrisë për karshi. Sapo më pa, Andrea më kapi fort, mbylli derën e më thirri:
- Dëgjo se ç’kam për të thënë!

Andrea Varfin e njihja mirë prej kohësh. Kisha pasur mjaft takime me atë, jo takime personale, por takime zyrtare komuniste. Ai bënte pjesë në Grupin e Zjarrit dhe ishte një nga protagonistët e atij grupi. Përplasje me këtë grup kisha pasur edhe para edhe pas formimit të Partisë. Menjëherë pasi u formua Partia shokët më ngarkuan të marr kontakt me Grupin e Zjarrit, për të kërkuar që ata t’i përvisheshin luftës duke hyrë në Parti si individë. Pak më vonë, krerët e “Zjarrit” do të takoheshin me Mustafa Krujën për të bërë një kompromis me të.

Ndër këta krerë nuk ishte Andrea Varfi (të paktën s’kam dëgjuar të ketë qenë). Në takimet me Grupin e Zjarrit i shoqëruar nga Nastas Lulja, i cili shkurt loste lodrën me dy skena, ishte edhe Andrea si përfaqësues i atij grupi (ishte edhe Vasil Konomi dhe ....). Grupi Zjarrit ishte heterogjen. Anëtarët e grupit kishin një gjë të përbashkët: intelektualizmin dhe frikën. Parulla kryesore ish “të ruhen kuadrot”. Ishin kundër çdo aksioni, me pak fjalë, se aksionet i rrezikojnë jo vetëm pjesëmarrësit por edhe miqtë e shokët që s’marrin pjesë në to.

Lufta më e madhe e anëtarëve të këtij grupi përqendrohej kundër aksioneve tona, sepse ato rrezikonin edhe intelektualët që s’merrnin pjesë te ato, bile edhe njerëz që qëndronin aq larg prej këtyre aksioneve se edhe vetë “Zjarristët”. Veç kësaj në aksionet merrnin pjesë edhe provokatorë të futur nga policia dhe këta depërtonin edhe në postet e larta të aksion-bërësve, siç ishin anëtarët e Partisë Komuniste, se komunistët që s’ishin zjarristë, i zgjidhnin dhe i gradonin anëtarët e Partisë në bazë të trimërisë të treguar (për sy e faqe) në këto aksione. Përfundimi i logjikës së tyre ishte, që ata nuk duan të hynë në Parti, sepse atje duhet të kenë depërtuar spiuna. Si rrjedhim neve, po të ishim aq të logjikshëm sa edhe Zjarristat, duhej t’a likuidonim partinë e të strukeshim nëpër vatrat tona për të qenë të sigurt, se nuk do të spiunoheshim.

Kur Andrea m’ë tha me emocion të madh: “Dëgjomë!”, unë e dëgjova me rezervë po aq të madhe. Po kur fraza e parë e informacionit të tij ishte - “Kini spiun në Parti, ai kallzoi Qemalin në shtëpinë ku u rrethua!” unë u bëra akull. Hopa, thashë me vete, avazi i vjetër! Megjithatë, një akuzë e këtillë, edhe në qoftë se ish akuzë për justifikim, nuk mund të lihej të kalonte lehtë. E pra e pyeta:
- Të lutem, folë konkretisht, më jep emrin e spiunit, përndryshe ti flet në hava.

- Po - më tha Andrea - t’a jap emrin, ai quhet ... Ludovik!
Një e dredhur më përshkoj trupin.
Një sekondë më vonë përsëri më hyri dyshimi i mbështetur në urrejtjen që kisha për Zjarristët.
- Mbiemrin më thuaj!
- Likaj! - tha Andrea - Ai dje hyri në kryeministri dhe dhá një listë të shokëve tuaj. Sot ai përsëri hyri në kryeministri, ja s’ka shumë kohë, dhe mori 400 napolona nga dora e Mustafa Krujës!

“Ludoviku, burri i Marisë, mendova unë, e kishte shitur Qemalin për 400 napolona!” M’ë zuri një e dridhur nga brënda.
“Likaj! Ç’kuptim kish ky emër për mua. Ludovikut unë s’ia kisha ditur mbiemrin. E kisha njohur vetëm si Ludovik. Mos është tjetër Ludovik ky?... Shokët do t’a dinë”.

Nuk e di në se u përshëndeta me Andrean apo jo, përpara se t’a përplasja portën e zyrës së tij. Zemra po më rrihte si çekan. Duhej sa më parë të arrija në shtëpi, të informoja Enverin me Miladinin.

Hyra nga porta e prapëshme.
- Si e ka mbiemrin Ludoviku i organizatës bazë ku bëj pjesë unë? - pyeta me zjarllëk.
- Nikaj – u përgjigj Kristo Themelko-ja.
“Jo Likaj po Nikaj, ay qenka, ay ka tradhëtuar, ay kallzoj Qemalin, dhe Qemali u vra”.

Pasi i dëgjoj mirë hollësirat, shoku Enver i kthehet Kristos e i thotë:
- Shpejt të arrish atje ku strehohet Ludoviku dhe .....!

Mirëpo Kristoja arriti vonë. Bashkë me të 400 napolonat Ludoviku kishte marrë dhe pasaportën. As që ish kthyer në bazën ilegale për t’i thënë lamtumirë Marias, por ia kish hipur për në Durrës e atje për në Itali.

Ludoviku shpëtoj vetëm përkohësisht. Për këtë ishim të sigurt – koha do vinte kur të n’a binte në dorë. Për ne tani, çështja e Ludovikut u bë një çështje jo midis Partisë dhe Ludovikut,  por midis Partisë e Mustafa Krujës. Ç’kish treguar Ludoviku? Ç’dinte për ne Mustafa Kruja? Shkurt Mustafa Kruja dinte për ne, gjithë sa kish ditur Ludoviku për ne...! E pra, ç’kishte ditur Ludoviku për ne? Kështu shkoj dita edhe nata, duke boshatisur gjithë bazat e strehimit e të punës (gjithë shtypshkronjat, gjithë teknikat) e duke i rivendosur ato në vende që besohej se nuk i kishte ditur Ludoviku, në vende të reja e të pa komprometuara.

Shokët që njiheshin prej Ludovikut u lajmëruan të jenë në gjendje alarmi. Mjaft nga ata duhet të dilnin jashtë qytetit. Bile edhe për Qemal Stafën kishte qenë marrë vendimi të ikte nga Tirana, se ndjekja kundër tij kishte qenë e rreptë dhe spiunazhi dhe terrori kish arritur kulmin, por ky vendim u shty nga dita në ditë, gjer sa u bë tepër vonë.

Ndër ata që duhej të ishin në gjendje alarmi tani isha edhe unë. A nuk më kish kërkuar Ludoviku me këmbëngulje adresën time, sepse gjoja dëshironte të m’ë bënte një vizitë me Marinë. Adresën nuk ia kisha dhënë me saktësi, por ai e morri vesh përafërsisht se ku banoja. Në mos m’ë kapshin në shtëpi, mund të m’ë kapin rrugës ose në dyqan. Po në dyqan kisha shumë kohë që nuk kisha dalë, tani duhej të isha i kujdesshëm edhe rrugëve.


Natën duke u gdhirë 6 Maj unë fjeta si zakonisht në shtëpinë e vëllait, Alekos, ku ishin strehuar Enveri me Miladinin. Zgjoheshim rreth orës 7 në mëngjes, por këtë mëngjes një e trokitur e fortë te porta e prapëshme n’a zgjoj më ora 6. Nga prapa vetëm familja mund të hynte. Hapa portën dhe hyri Alekoja shumë i emocionuar.

- Ç’ka? - e pyeta.
- Erdhën të të merrnin në shtëpinë e Gaqos më ora 5 në mëngjes. Deshën të më arrestojnë duke kujtuar se unë isha ti, por u tregova letërnjoftimin dhe e panë që e kishin gabim. Pyetën kush banon në këtë shtëpi dhe për t’i ngatërruar nuk u thashë që atje banon Gaqoja, por unë!”

- Po t’i duhet të kesh rendur që atje këtu, se rruga nuk është e shkurtër - i thashë.
- U vesha me vrap dhe me vrap erdha nga frika, se mos nga shtëpia e Gaqos do vinë në shtëpinë time këtu. Po të mos ju kisha gjetur këtu do të shkoja në shtëpinë tënde nga rruga e Kusit. Tani do vete të lajmëroj motrën, Teftën, por juve duhet t’a boshatisni shtëpinë brenda pak minutave.

Enveri me Miladinin i kishin dëgjuar të gjitha dhe kishin filluar në qetësi të mbledhin dokumentet nga të gjithë brimat ku i kishin fshehur. Alekon e vura të bënte roje në portën përpara dhe unë me Pavlinën filluam të ndihmonim Enverin e Miladinin të gatiteshin për të ikur. Kur çdo gjë ish gati dhe kur morëm aprovimin e Alekos, Pavlina doli në rrugët dhe me Enverin në krahun e djathtë dhe Miladinin në të majtë, niset në drejtim të aerodromit duke bërë shaka e duke qeshur me të dy kavalierët trup mëdhenj të armatosur gjer në dhëmbë.

Në nxitim e sipër ishte harruar ndën dyshekun ku flinte Miladini, një qese e madhe e mbushur me florinj e me bileta-banke. Kjo kish qenë arka e Partisë. Sado të rëndësishme që të jenë florinjtë për Partinë, më të rëndësishme se dokumentet që përmbanin sekrete dhe emra shokësh nuk mund të kishin qenë. Florinjtë i harruan por nuk harruan as shënimin më të vogël.

Më të kthyer Pavlina, ikmë edhe neve dhe pra shtëpia iu kthye Alekos. Po tani ku të vinim? Fakti që fashistët më kërkonin në shtëpitë e vëllezërve të mi e jo në shtëpinë time tregonte, siç kuptoja unë, që Ludoviku nuk e kish marrë vesh përshkrimin që i kisha bërë dhe shtëpinë time nuk e kishin gjetur. Vetëm 24 orë kishin kaluar nga tradhtia e Ludovikut dhe nga vrasja e Qemalit. Vendosa t’i lejoja vetes luksin e qëndrimit të një dite të fundit në shtëpinë time, për të bërë disa përgatitje përpara se t’a linim atë për fare.

Veç meje e Pavlinës askush nuk banonte atje. Pavlina ishte me barrë dhe braktisja e shtëpisë kishte karakter akoma më intim. Sapo mbërritëm në shtëpi n’a plakosën shokët, kush vinte për orientim (për të marrë informata), kush për të marrë ndonjë “plaçkë” që ishte lënë gjatë atyre ditëve, kush (dhe kjo sidomos në rastin e ilegalëve, por   bie fjala një Koci Xoxe e praktikonte këtë edhe pa qenë ilegal) për të pirë ndonjë kafe e për të ngrënë ndonjë kafshatë. Të gjithëve, ne u thoshim të mos vinin më në atë shtëpi. Në mbrëmje n’a vjen Sofokli Buda, i cili, n’a mbante dyqanin kur s’kishim tjetër që të na ndihmonte.  Edhe Sofokliu ishte ngushtë, nuk guxonte t’a kalonte natën në shtratin e zakonshëm. Megjithëse ne i treguam atij rrezikun në të cilin ndodheshim, vetë ai vendosi të qëndrojë atë natë te neve.




Shkrimi u botua në Shqiptarja.com (print) në 22 Nëntor 2014

Redaksia Online
(d.a/shqiptarja.com
Dossier NGA GJERGJ FRASHËRI

No comments: