Po sikur komunizmi të kishte dështuar?

Armin TIRANA

Po sikur bolshevikët të mos kishin ardhur në pushtet në Rusi?

Kryengritja bolshevike qe një grusht shteti, një kapje pushteti. Masat nuk qenë të përfshira aspak dhe në fakt, publiku i përgjithshëm nuk e dinte se po ndodhte ndonjë gjë. Në qoftë se lexoni gazetat nga ajo kohë gjeni se teatrot po funksiononin, jepeshin koncerte dhe

askush nuk e dinte se çfarë po ndodhte. Ajo qe thjesht një kapje pushteti e vërtetë. Kështu që mendoj se sikur bolshevikët mos ka kishin marrë pushtetin në nëntorin e vitit 1917, skenari më i mundshëm është se ushtarakët – oficerët – do ta kishin përmbysur qeverinë e përkohshme dhe ndoshta do të kishin vendosur ndonjë lloj diktature ushtarake për pak kohë dhe eventualisht do ta kishin rivendosur Carin Nikolla II në fron. Mendoj se ky është ndoshta skenari më i mundshëm.

- A mund të ishte ndaluar kryengritja bolshevike?

Dëgjoni, unë mendoj se sikur qeveria e përkohshme që përmbysën bolshevikët do të kishte qenë më efektive atëherë, po, kjo mund të kishte ndodhur. Por problemi ishte se Kryeministri (Alexander Kerensky) ishte një lider i dobët dhe nuk dinte sesi të përballej me bolshevikët. Kështu që është e mundur se sikur të kishte pasur një lider më të fortë atëherë bolshevikët do të kishte qenë e mundur të ndaloheshin. Por lidershipi ishte i dobët dhe Rusia nuk kishte asnjë përvojë në qeverisje, pasi kishte qenë për aq shumë vite nën autokraci saqë nuk e zhvilluan një qeveri efektive. Kerensky, të cilin rastësisht ndodhi që e njoha personalisht, nuk diti sesi t’i kundërvihej Leninit.

- A pati ndonjë pikë kthese kur rrjedha e ngjarjeve mund të kishte shkuar nga të dyja krahët?

Qeveria e përkohshme mund të kishte grumbulluar ushtrinë për të ndaluar kryengritjen. Në gushtin e vitit 1917 ishte një gjeneral (Lavr Kornilov) – një njeri mjaft efektiv dhe popullor – i cili u përpoq që ta shpëtonte qeverinë e përkohshme nëpërmjet grumbullimit të ushtrisë. Por Kerensky, prej frikës së një grushti shteti nga ana e Kornilov, çarmatosi ushtrinë dhe armatosi bolshevikët për të mundur pikërisht këtë ushtri, kështu që kur kryengritja filloi në muajin nëntor, Kerensky nuk kishte më asnjeri se kush ta ndihmonte. Realisht, ai e menaxhoi aq keq situatën sa nuk kishte se ku të shkonte më. Pati njerëz nga ushtria që e kuptuan rrezikun e bolshevizmit dhe u përpoqën që ta ndalonin atë dhe donin ta ndihmonin qeverinë e përkohshme, por Kerensky e refuzoi ndihmën e tyre dhe i çarmatosi ata. Kornilov dërgoi trupa në Petrograd, i cili në atë kohë ishte kryeqyteti i Rusisë dhe ata gjithashtu u çarmatosën. Qeveria e përkohshme armatosi kundërshtarët e saj. Kështu që kur erdhi nëntori, ushtria qëndroi spektatore dhe nuk ndihmoi.

- A do të ishte bërë sërish Rusia një vend komunist pa kryengritjen bolshevike?

Oh jo, sigurisht që jo. Mbështetja e vetme që patën bolshevikët për komunizmin në atë kohë ishte se ata donin paqe nga Lufta e Parë Botërore. Vendi ishte aq i lodhur nga një luftë, e cila nuk po shkonte asgjëkundi dhe bolshevikët qenë pala e vetme që mbështeste paqen. Dhe kjo qe ajo që u dha një lloj mbështetjeje, jo ideologjia komuniste. Komunizmi nuk qe kurrë një çështje e rëndësishme për popullin rus.

- Çfarë mendoni se do të kishte qenë Rusia pa komunizmin?

Rusia ka shumë gjasa që do të ishte zhvilluar në atë që është sot: një lloj qeverisjeje gjysmë autokratike dhe gjysmë demokratike. Sipas sondazheve të opinionit publik, rusët nuk e pëlqejnë demokracinë. Ata e identifikojë demokracinë me krimin, anarkinë e kështu me radhë. Kështu që pëlqejnë një dorë të fortë, një sundues të fuqishëm. Kështu që ka mundësi se ajo që do të kishit do të ishte një regjim autokratik me disa të drejta civile dhe ka shumë të ngjarë sipërmarrje private. Ka mundësi që do të kishin rivendosur monarkinë në këtë regjim gjysmë autokratik dhe gjysmë demokratik. Mendoj se do të kishit një Parlament siç kishit përpara lufte, përpara revolucionit, i cili do të kishte pushtete të kufizuara anipse do të duhej të miratonte legjislacioni, por monarkia do të kishte qenë shumë e fortë.

- Si do të kishte ndryshuar marrëdhënia e Rusisë me Perëndimin pa komunizmin?

Unë mendoj se marrëdhëniet do të kishin qenë krahasueshmërisht më mirë sesa qenë nën komunistët. Monarkia ruse ishte në tërësi miqësore ndaj Perëndimit dhe mësoi shumë prej tij. Ajo nuk ishte antiperëndimore. Në fakt, Cari Nikolla II dhe Mbreti Xhorxhi V qenë kushërinj. Strategjia dhe taktikat antiperëndimore u huazuan nga komunistët, për shkak se ata donin ta komunistizonin të gjithë botën, përfshi Perëndimin.

- Pa një Rusi komuniste, a do ta kishin ndjekur sërish rrugën vende si puna e Kinës?

Nuk mendoj se do ta kishin ndjekur, jo. Rusia siguronte një model dhe gjithashtu siguronte mbështetje. Për shembull, Kina nuk do të ishte bërë komuniste në qoftë se Rusia nuk do të ishte komuniste. Në thelb, komunizmi u importua nga Rusia dhe nuk shikoj se kishte ndokund ndonjë diçka të ngjashme me Partinë Komuniste përpara influencës ruse.

- A qe komunizmi i rëndësishëm për Rusinë? A e ndihmoi ai vendin në ndonjë aspekt?

Ai qe katastrofë në çdo aspekt. Dhjetëra milion njerëz humbën jetën. Është e vërtetë se ata ndërtuan industritë e tyre, por pjesa më e madhe e këtyre industrive qe e drejtuar nga ushtria. Dhe siç mund ta shikoni sot, pas gjithë këtyre viteve komunizëm, Rusia nuk mund të eksportojë asgjë jashtë vendit përveç lëndëve të para. Ju nuk shikoni ndonjë mall konsumi rus; të gjitha mallrat e konsumit që importojmë këtu vijnë nga Kina, jo nga Rusia. Përpara revolucionit bolshevik, Rusia po zhvillohej me shumë shpejtësi drejt një vendi industrial. Në vitet 1890, Rusia kishte një rol industrial dhe po drejtonte në botë, kështu që mendoj se ajo do të ishte bërë një vend industrial pa komunistët. Komunistët industrializuan, ama vetëm në mënyrë ushtarake. Nën regjimin e tyre rreth 25 për qind e prodhimit të përgjithshëm kombëtar shkonte në shpenzime ushtarake.

- A do ta kishte pasur sërish Rusia një luftë civile më 1918 dhe a do të kishte hyrë ajo në Luftën e Dytë Botërore?

Sigurisht që nuk do të kishte pasur asnjë luftë civile dhe mendoj se në qoftë se nuk do të kishim pasur komunizëm atje ka mundësi që nuk do të kishim pasur as Luftë të Dytë Botërore, pasi ky konflikt shpërtheu vetëm pse komunistët në Gjermani ndihmuan Hitlerin që të vijë në pushtet dhe në gusht të vitit 1939 Rusia i dha atij kartabiankë për të nisur luftën kundër Polonisë, Francës dhe Anglisë. Nuk mund ta garantoj se nuk do të kishte pasur asnjë luftë, por, ju e dini, se rusët sigurisht që e ndihmuan Hitlerin të vijë në pushtet. Sikur komunistët në Gjermaninë e vitit 1933 do ta kishin lidhur veten me socialdemokratët, atëherë ata do t’i kishin fituar zgjedhjet në vend të Partisë Naziste të Hitlerit. Por Stalini i urdhëroi komunistët në Gjermani që të mos bashkëpunonin me socialdemokratët, kështu që ata e përçanë opozitën dhe Hitleri fitoi.

- Pa komunizmin, Rusia nuk do të kishte pasur figura si Stalini dhe Lenini, apo jo?

Nuk do të kishte pasur asnjë diktaturë të tillë dhe për pasojë, asnjë diktator të tillë. Përpara revolucionit, Rusia ishte një vend gjysmë kushtetues, por nuk ishte diktaturë. Ligjet zbatoheshin dhe Parlamenti kishte të drejtën e vetos ndaj legjislacionit, por nuk ekziston asnjë krahasim midis asaj që ndodhte përpara revolucionit me atë që ndodhi pas tij.

- Sikur Rusia të mos kishte humbur ndaj Gjermanisë në Luftën e Parë Botërore, a do ta kishin marrë sërish bolshevikët pushtetin?

Bolshevikët qenë në gjendje ta merrnin pushtetin jo sepse populli donte komunizmin, por sepse ai donte që të përfundonte Luftën e Parë Botërore dhe në qoftë se Rusia do ta kishte fituar luftën, unë mendoj se komunistët nuk do të kishin pasur asnjë shans. Ata e futën në lojë komunizmin në një platformë antiluftë. Lenini qe mjaft i kujdesshëm për të mos e përhapur komunizmin kur erdhi fillimisht në pushtet; ai fliste vetëm për paqe dhe kur bëri paqen me gjermanët pak muaj pasi mori pushtetin, ai qe mjaft popullor. Por, ju e dini, në zgjedhjet për Asamblenë Kushtetuese që u mbajtën në nëntor të vitit 1917, me bolshevikët tashmë në pushtet, ata morën vetëm çerekun e votave. Ata nuk patën mbështetje të gjerë nëpër vend dhe masa që ata arritën të kenë mbështetje ishte në platformën e paqes, jo të komunizmit. Shumica e publikut ishte për socializëm, për parti socialdemokrate të rregullta që nuk ishin në favor të diktaturës, abrogimit të pronës private e kështu me radhë, siç dhe qenë bolshevikët. Socialistët patën shumicën e votuesve në zgjedhjet e përgjithshme.

- Kështu që do të thoshit se komunizmi u imponua ndaj Rusisë dhe pjesës tjetër të botës?

Lenini kishte një objektiv mjaft të qartë, por e dinte se nuk mund të krijonte një Rusi komuniste pa e përhapur komunizmin në mbarë botën, kështu që ideja e tij ishte që ta përhapte komunizmin fillimisht nëpër Europë dhe më pas në pjesën tjetër të botës. Gjithashtu e dinte se komunizmi vetëm në Rusi nuk mund të funksiononte. Mao Ce Duni në Kinë imitoi Leninin dhe Stalinin, pastaj komunizmi filloi në Korenë e Jugut, Kubë e kështu me radhë, por nuk u bë kurrë një fenomen mbarëbotëror.

- A do të kish shpërthyer gjithsesi Lufta e Ftohtë me Amerikën në gjysmën e dytë e shekullit të njëzet?

Jo, nuk do të kishte pasur asnjë Luftë të Ftohtë. Lufta e Ftohtë qe rezultat i dëshirës së komunistëve për ta përhapur komunizmin në mbarë botën dhe në mënyrë të veçantë për të mundur Shtetet e Bashkuar si rivalin kryesor të tyre. Dua të them, përpara revolucionit bolshevik, marrëdhëniet midis Rusisë dhe Amerikës qenë tejet miqësore. Unë mendoj se pa këtë revolucion marrëdhëniet do të kishin qenë po aq të mira sa kishin të paktën qysh nga shekulli i tetëmbëdhjetë.

- Kështu, në total, a do të kishte qenë Rusia atëherë një vend më i mirë sipas mendimit tuaj?

Unë mendoj se Rusia po zhvillohej goxha mirë përpara Luftës së Parë Botërore. Ajo kishte problemet e saj, për shembull, kishte shumë fshatarë dhe jo shumë tokë të mjaftueshme, por këto probleme mund të ishin zgjidhur. Kur bolshevikët erdhën në pushtet, ata në përgjithësi i përkeqësuan këto probleme sesa zgjidhën ndonjë prej tyre.

- Dhe Rusia do të kishte qenë më mirë sot sikur kryengritja bolshevike të mos kishte ndodhur?

Oh, sipas mendimit tim, do të kishte qenë shumë mirë, mentaliteti i popullit do të kishte qenë ndryshe. Unë mendoj se rusët sot janë shumë konfuzë lidhur me faktin e përkatësisë. Ata nuk ndjejnë se i përkasin Perëndimit, por nuk i përkasin as Lindjes, kështu që janë të izoluar. Pa atë revolucion bolshevik që u thotë atyre për 70 vjet me radhë se janë një popull unik dhe se janë e ardhmja, unë mendoj se do të kishin qenë shumë më të aftë për ta akomoduar veten në botën në tërësi.

Richard Edgar Pipes është një ekspert në historinë ruse, sidomos i Bashkimit Sovjetik. Ai është një akademik polako–amerikan, i cili në vitin 1976 kryesoi një ekip analistësh të sponsorizuar nga CIA për të analizuar kërcënimin që paraqiste Bashkimi Sovjetik për Shtetet e Bashkuara. Ai ka shkruar gjerësisht për Rusinë në shekullin e njëzet, përfshi tituj të tillë si “Communism: A History” dhe “Russia Under The Bolshevik Regime”.