Partia Socialdemokrate gjermane është themeluar para 150 vjetësh. Ajo
është partia më e vjetër demokratike në botë. Ajo çka filloi si një
lëvizje punëtore, u kthye më vonë në një parti që i dha formë shtetit
social
Babai themelues i SPD-së, Ferdinand Lassalle
Çdo parti ka mitin e saj të themelimit. Për partinë më të
vjetër demokratike të botës, ky mit gjendet shumë prapa në kohë. Kështu
ora e lindjes së Partisë Socialdemokrate të Gjermanisë (SPD) i përket
asaj epoke të largët, kur punëtorët pa të drejta u ngritën në revoltë
kundër patriarkëve të sipërmarrjeve. Veprimi i tyre i organizuar dhe
politik i dedikohet në radhë të parë një njeriu: Ferdinand Lassalle. Në
23 maj 1863 djali i kamur i një tregtari u bë forca lëvizëze e
themelimit të Shoqatës së Përgjithshme të Punëtorëve gjermanë në
Leipzig. 150 vjet më vonë Lassalle konsiderohet si bashkëthemelues i
lëvizjes socialdemokrate, e cila në vitet deri në fund të shekullit të
19-të u zhvillua më tej në Partinë Socialdemokrate gjermane (SPD).
"Mesazhi i themeluesit ishte: nëse ju punëtorë doni të ndryshoni
pozicionin tuaj, atëherë duhet të obligoni shtetin t'ju bëjë qytetarë me
të drejta të barabarta dhe të siguruar ekonomikisht", kujton politikani
i njohur socialdemokrat, Erhard Eppler.
Ish sekretari i përgjithshëm i SPD-së Franz Müntefering
Përmes shoqatave të punëtorëve dhe socialdemokracisë së re,
mëditësve të varfër për herë të parë iu dha mundësia të kualifikoheshin
profesionalisht dhe politikisht. Më shumë se gjysma e qytetarëve në vend
ishin asokohe analfabetë, e drejta e votës së lirë dhe të fshehtë nuk
ekzistonte. Ish-sekretari i përgjthshëm i SPD-së Franz Müntefering,
kujton me kënaqësi historinë e atyre dhjetë burrave që punonin atëherë
në një fabrike cigaresh: "Nëntë prej tyre bënin punën dhe njëri u
lexonte me zë të lartë nga një libër, të cilin e kishin blerë
bashkarisht, në mënyrë që të merrnin pak formim politik dhe shoqëror."
Premtimi i Lassalle, se ngritja sociale është e mundur përmes arsimimit,
vlen edhe sot si një nga kërkesat qendrore të SPD-së.
Përndjekja, radikalizimi dhe qëndresa e socialdemokracisë
"Nga momenti kur kjo shoqatë të ketë edhe vetëm 100.000 punëtorë
gjermanë, ajo do të jetë një fuqi me të cilën duhet t'i bëjnë llogaritë
të gjithë", shkruante Lassalle në programin e parë të partisë së
socialdemokratëve të rinj. Dhe ai pati të drejtë: shpejt nga partia e
punëtorëve në kohën e Perandorisë gjermane, shtetit të parë kombëtar
gjerman nga 1871 deri 1918, u krijua një parti e masave me gati 1 milion
anëtarë. Në zgjedhje ajo mori një të tretën e votave. Socialdemokratët
patën një sukses aq të madh politik sa u ndaluan nga ish kancelari i
Rajhut, Otto von Bismarck, me të ashtuquajturat ligje të socialistëve.
Për 12 vjet socialdemokratët e afërt me sindikatat u përbuzën, u
poshtëruan dhe u detyruan të emigronin. "Në fund ligjet e socialistëve i
ndihmuan madje socialdemokratët", thotë ish politikani drejtues i
SPD-së Erhard Eppler, "pasi SPD kishte tashmë martirët e saj dhe shumë
shpejt u bë e qartë se nuk mund të na shtypnin pasi numri i punëtorëve
ishte rritur me shpejtësi."
Bastisje në shtëpi në kohën e ligjit për socialistët, 1879
Përndjekja pati megjithatë si pasojë radikalizimin e një pjese të
partisë, pasi gjithnjë e më shumë socialdemokratë përqafuan idetë e
marksizmit revolucionar, i cili parashikonte rrëzimin e rendit ekzistues
dhe lindjen e një sistemi të ri politik pa ndryshime klasore dhe pa
pronë private. Rreth fundit të Luftës së Parë Botërore në nëntor 1918,
kjo solli në mënyrë të pashmangshme përçarjen e lëvizjes punëtore, në
forca të reformuara dhe revolucionare. Kur perandori i fundit i
Gjermanisë Wilhelm II. abdikoi, të dy kampet socialdemokrate në 9 nëntor
1918 bënë thirrje njëkohësisht për themelimin e republikave të reja të
ndryshme. Anëtarë i SPD-së Philipp Scheidemann shpalli nga Rahjstagu në
Berlin një republikë demokratike të moderuar, ndërsa Karl Liebknecht
foli për një variant socialisto-komunist.
Otto Wels në Reichstag 1932.
Megjithatë pak më vonë në vitet 1920 dhe 1930 me emrin e
socialistëve u lidh edhe dështimi i fazës së parë të demokracisë në
tokën gjermane. Republika e Vajmarit nga 1918 deri 1933, e themeluar dhe
e mbështetur nga socialdemokratët e moderuar të shumicës, ishte
politikisht e paqendrueshme, situata ekonomike thuajse e pashpresë për
shkak të hiperinflacionit dhe papunësisë masive. Këto struktura të
dobëta demokratike nuk mund t'i bënin më ballë ngjitjes së
nacionalsocialistëve me në krye Adolf Hitler. Vetëm këtë patën mundësi
të bënin: në 23 mars 1933 të 94 deputetët e SPD-së në parlament, votuan
kundër atij ligji shfuqizimi, me të cilin Hitleri eliminoi demokracinë
në Gjermani, për ta zëvendësuar me sundimin e tij arbitrar. "Lirinë dhe
jetën mund të na e marrin", tha atëherë anëtari i SPD-së Otto Wels, "por
nderin jo". Për kryetarin shumëvjeçar të SPD-së Hans-Jochen Vogel, kjo
revoltë pa sukses kundër regjimit nazist vlen ende sot si një nga orët e
ndritura të demokracisë gjermane, "pasi të gjitha partitë e tjera
votuan pro."
Nga parti punëtorësh në parti popullore moderne
Pas fundit të Luftës së Dytë Botërore SPD u kthye në një parti të majtë
popullore, e cila kryesisht në vitet e para të pasluftës merrej me
vetveten. Ndërkohë që partitë konservatore qeverisëse të Gjermanisë
çonin përpara rritjen ekonomike të vendit sipas rregullave kapitaliste,
SPD korrigjoi qendrimin e saj bazë antikapitalist. Në të ashtuquajturin
"program i Godesberg-ut" të vitit 1959, partia pranonte ekonominë e
tregut, por me sisteme të forta sigurimi social. Për ish-sekretarin e
përgjithshëm të partisë, Franz Müntefering, dokumenti themelor është në
mënyrë simbolike i barazvlefshëm me një rithemelim të partisë së tij.
"Ishte hera e parë që u ftuan të bashkëpunojnë të gjithë ata që
përqafojnë idetë e socialdemokracisë."
Kongresi i partisë SPD në Godesberg,15.11.1959
Me fillimin e koalicionit të madh të vitit 1966, nisi
dhjetëvjeçari i karakterizuar nga socialdemokratët në Gjermaninë e
pasluftës. Nëse politikanët socialdemokratë të brezave të ndryshëm
kishin sanksionuar më parë në shtetin social gjerman të drejtën e
përgjithshme dhe të barabartë të votës, të drejtën e votës për gratë,
ditën tetëorëshe të punës dhe vlerësimin e sindikatave, kancelari
socialdemokrat Willy Brandt nga 1969 e vuri theksin para së gjithash tek
politika e paqes dhe pajtimit me shtetet socialiste të Evropës Lindore.
Në vitin 1971 Brandt mori Çmimin Nobel për paqe për gjunjëzimin e tij
në Varshavë, me të cilin në mënyrë simbolike i kërkoi falje si kancelari
i parë gjerman popullit polak, për krimet e nazismit. Për Egon Bahr,
arkitektin e politikës së Lindjes të kancelarit Brandt, ai mbetet ende
sot një moment emocionues: "Ishte instinkti i momentit që e shtyu të
bënte atë gjest me të cilin një njeri që nuk mban asnjë faj, kërkon
falje për fajin e popullit të tij."
Gjunjëzimi i Willy Brandt në Varshavë
Një parti popullore mes krizës së identitetit dhe fillimit të ri
Kryesisht në vitet para dhe pas ribashkimit paqësor të Gjermanisë pas
rënies së murit të Berlinit në 1989, SPD nuk pati ndikim politik. Helmut
Kohl nga Partia Kristiandemokrate (CDU), konsiderohej si "kancelari i
bashkimit", gjë që i solli për vite me radhë në karriget e pushtetit
partisë konservatore. Ndërsa socialdemokratët mbetën në stolin e
opozitës deri në 1998. Vetëm ndryshimi i qeverisë nën drejtimin e
kancelarit socialdemokrat Gerhard Schröder, i dha SPD-së guxim për
rinovim. Schröder e transformoi ish partinë e punëtorëve në një parti të
"qendrës së re", e cila votohej njëlloj nga nëpunës, profesionistë të
lirë dhe nga shtresa në tkurrje e punëtorëve. Papunësia e lartë dhe
recesioni ekonomik detyruan megjithatë socialdemokratët që me konceptin e
tyre reformator "Axhenda 2010" të nisnin një transformim radikal të
tregut të punës dhe sistemit social.
Socialdemokrati gjerman Erhard Eppler
Shtresa tradicionale e votuesve të partisë, punëtorë nga
industria dhe persona me të ardhura të ulëta, u larguan prej saj, gjë që
pas përfundimit të qeverisjes nga Gerhard Schröder (2005) e hodhi
partinë në një krizë identiteti disavjeçare.
Për socialdemokratin e orëve të para Erhard Eppler, misioni themelues i
SPD-së është megjithatë më aktual se kurrë. Pasi pikërish sot duhet
penguar që demokracia të ndryshojë sipas rregullave të lojës së tregut:
"Nëse tregjet përcaktojnë se çfarë ndodh, nuk do të kishim më aspak
demokraci". Misioni i socialdemokratëve është pra sipas Epplerit, ta
ndryshojnë tregun në mënyrë të tillë, që edhe në shekullin e 21 të
harmonizojë me demokracinë. "Kjo është një detyrë jo më pak e
rëndësishme se ato që kishte socialdemokracia në fillimet e saj",
thekson socialdemokrati Erhard Eppler.
No comments:
Post a Comment