Saturday, April 7, 2012

Vëllai i Arben Brocit flet rreth reagimeve të politikës

Ruçi ka kërkuar takim për vrasjen, por s’bëri asnjë hetim

  
06/04/2012  Vëllai i Arben Brocit flet rreth reagimeve të politikës për vrasjen e 2 prillit dhe zhdukjen e provave

2 prilli i vitit 1991 do të mbahet mend gjithmonë nga shqiptarët. Është një ditë e zezë, kur katër djem të rinj nga qyteti i Shkodrës humbën jetën në protestën antikomuniste. Kanë kaluar 21 vjet nga ajo masakër dhe ende nuk është zbardhur ngjarja. Për të folur mbi këtë ngarje në emisionin “Rrno për me tregue” në televizionin “Shijak” të drejtuar nga gazetari Nebil Çika ishte i ftuar vëllai i një prej të vrarëve në këtë protestë antikomuniste. Artan Broci, vëlli i Arben Brocit, tregoi disa detaje lidhur mbi këtë ngjarje. Si e ka përjetuar ai, çfarë mban mend për atë ditë të zezë.

- 2 prilli është një ngjarje shumë e rëndësishme për familjen tuaj. Sot është 21-vjetori i vrasjes së vëllait tuaj, është ditë e dhimbshme për ju. Do të doja që emisionin ta fillonim me atë që ju mbani mend dhe ato që ju keni parë t’ia transmetoni edhe opinionit publik.

- 2 prilli kujtohet me shumë dhembshuri jo vetëm nga falja ime, por dhe nga i gjithë qyteti i Shkodrës. Është dita që familja ime humbi Arbenin, por jo vetëm ai. Edhe tre djem të tjerë të Shkodrës humbën jetën atë ditë. Kjo ngjarje la një gjurmë mjaft të fortë në qytetin e Shkodrës.

- Ju ishit në moshë madhore, mund të na thoni disa detaje në lidhje me këtë ngjarje?


- Unë kam qenë maturant. Një ditë më parë nga ngjarja, më 1 prill, u zhvillua një protestë. Atë ditë nuk kishte dhunë. Aty ishin edhe anëtarë të Partisë Demokratike. Më datën 2 studentët e gjimnazit “Jordan Misja” dolën në protestë, përsëri paqësisht, për manipulimin e zgjedhjeve. Ka qenë mëngjes dhe forcat e policisë ndërhyn menjëherë. Unë isha në shkollë. Kur dëgjuam krismat, dolëm direkt nga mësimi. Një person më tha se Arbeni nuk ishte mirë, por faktikisht atë e kishin vrarë.

- Ndoqëm disa pamje nga ngjarjet që ndodhën më 2 prillin 1991. Janë pamje shumë tragjike në lidhje me atë që ndodhi, çfarë komenti mund të bëni ju për këto pamje?

- Këto pamje janë shumë të rënda. Veçanërisht për familjen time. Është një plagë që nuk do të mbyllet asnjëherë në familjen Broci. Është vërtet e dhimbshme të shikosh djem të rinj që përcillen në banesën e fundit pa e nisur jetën akoma.

- Që nga dita e zezë e vitit 1991 përkujtohet me një vëmendje të madhe ajo ngjarje. Vëllai juaj dhe 3 dëshmorët e tjerë janë nderuar me titullin “Martirë të Demokracisë”. Sa jeni të kënaqur nga ky nderim që u kanë bërë?


- Arbeni ka qenë iniciator i Partisë Demokratike. Dhe ai nuk ka qenë rastësisht në ngjarjet e 2 prillit. Ato vendime që janë marrë në lidhje me vëllanë tim dhe 3 djemtë e tjerë janë deri diku të kënaqshme. Përpara disa kohësh u vendos që edhe në Qytetin Studenti të vendosej një statujë në nder të tyre, por nuk u realizua. Statuja duhej vendosur pasi Arbeni ka qenë student i dhjetorit, gjithashtu ka shkuar edhe në takimin me Ramiz Alinë. Ne mendojmë se duhen më shumë nderime për ata djem, por mbase këto janë edhe mundësitë që ka shteti shqiptar. E them këtë se në vitin 1993 u bë një dekorim për Arbenin dhe u la me kaq. Ndërkohë që vit pas viti ngjarja përkujtohet me shumë interes nga forcat politike në vend. Por në asnjë vit nuk i është bërë i njëjti nderim siç i është bërë më 1993-shin. Nuk duhet harruar se është përsëri e djathta në pushtet, ashtu si në vitin 1993. Teorikisht është e djathta në pushtet. Unë nuk kam pritur ndonjë vlerësim nga Presidenca pas vitit 1997, por prisja diçka nga Presidenti aktual, pasi Topi ka qenë nënkryetari i PD-së.

- Zoti Broci, dua të qëndrojmë në një çështje. Vëllai juaj dhe tre djemtë e tjerë u vranë. Ngjarja e dhimbshme e familjes suaj është edhe ngjarja më e përdorur nga politika. Janë në qendër të debateve midis së majtës dhe së djathtës. Si ju duket ky përdorim politik i kësaj ngjarjeje?

- Në pikëpamjet e moralit, them se nuk duhet të përdoren këto ngjarje, por ne nuk mund t’i ndalojmë ato. A ka të drejtë PD-ja ta përdor këtë ngjarje? Sigurisht q ka të drejtë, pasi Arbeni ishte themelues i saj. Unë do të them diçka që nuk e kam thënë as një herë. Gramoz Ruçi është personi më i sulmuar nga PD-ja. Në vitin 1997, pas ardhjes së tij në pushtet me anë të Partisë Socialiste, ai ka pasur një interes të vazhdueshëm për t’u takuar me ne, kërkesë të cilën e kam refuzuar kur kam mësuar qëllimin e tij. Për të mësuar cili është qëllimi, ai me ka përcjell këtë mesazh: “Unë kam qenë në emigracion që nga viti 1991 deri më 1997. Unë nuk jam i përfshirë në ngjarje, nuk jam i përlyer, por do të bëj ç’është e mundur për ta zbardhur atë ngjarje.” Në 8 vjet që PS-ja ishte në pushtet ai nuk bëri asnjë tentativë për këtë që më ka thënë, çka tregon se ai është kthyer në Gramozin e vitit 1991.

- Ju thatë se PD-ja u themelua nga Arbeni. Ai u vra si drejtuesi i Partisë Demokratike në Shkodër. Ju thoni se përdorimi i tij është i ligjshëm, por nuk shkon në vijë të drejtë me përpjekjet e PD-së për ta rikthyer apo për ta rizbardhur këtë ngjarje?


- Duhet të ndajmë moralin nga profesionalizmi. Ne kemi hartuar që në vitin 1994 një paketë kodesh, Kodi Penal, Kodi Civil etj. Këto kanë standardizuar kodet nga ai inkuizitor para ‘90-s, duke qenë se para ‘90-s kodi inkuizitor, ku partia bënte edhe dënimet. Pas ‘90-s u kalua në një kod akuzator. Dua të them se PD-ja nuk i ka pasur të gjitha pushtetet që të zbardhte këtë ngjarje. Nuk di që Prokuroria e Përgjithshme pas 1997-s të ketë hapur ndonjë çështje të tillë. Unë di që deri më 1996-n, kur ishte PD-ja në pushtet, u bënë disa tentativa për ta rihapur këtë çështje. Që nga 1997-a e deri tani nuk është bërë asnjë lloj tentative për ta zbardhur këtë çështje.

- Pas atyre ngjarjeve u hap një proces gjyqësor për të zbardhur këtë çështje. Kemi disa premtime për zbardhjen e kësaj çështjeje, por nuk ndodhi asgjë?


- Duhet të kemi parasysh se gjykimi nga hetimi janë dy gjëra shumë të ndryshme. Sot unë kam një koncept krejt tjetër nga ia që kam pasur në vitin 1991. Një çështje penale zbulohet 90% në vendin e ngjarjes. Në çështjen “2 prilli” nuk ka pasur asnjë ekzaminim të vendit të ngjarjes. Ka pasur një tendencë nga Prokuroria e Përgjithshme e asaj kohe për të mos e zbardhur ngjarjen. U bënë disa arrestime, por u liruan më 1997-n.

- Zoti Broci, tani ju jeni një jurist i njohur në Shqipëri. Nga ato prova që janë dhënë publikisht, me ato deklarata që janë dhënë publikisht, a mund të bëhet një hetim i asaj ngjarjeje?


- Unë kam thënë edhe më përpara se disponoj një kopje origjinale të dosjes “2 prilli”. Kam rreth 12 volume, të cilat në vitin 1997 u tentua të asgjësoheshin, pasi u dogjën shumë gjykata, shumë prokurori.

- Janë kërkuar që të asgjësohen?


- Po, janë kërkuar që të asgjësohen, por unë kam marrë 12 volumet e dosjeve për masakrën e 2 prillit. Siç kanë bërë disa aktorë, që janë gjykuar mbas 1997-s me dosje gjysmë të grisura dhe kanë fituar pafajësinë, ashtu donin të bënin edhe më çështjen e 2 prillit. Mbase dikush ka qenë i interesuar për të asgjësuar materialet.

- Me këtë dosje a mund të gjykohet ndryshe?


- Ka probleme të forta të hetimit. Ka pasur një tendencë jo për të zbardhur çështjen në pikëpamjet profesionale. Një lloj siç është edhe sot, kur shumë ngjarje ngelin të pazbardhura. Nuk dua të shfajësojë gjyqtarët, por besoj se nuk ka gjyqtar që nuk gjen një fajësi apo pafajësi, nëse disponon të gjitha materialet. I vetmi organ që mbledh provat është prokuroria. Në çështjen “2 prilli” ka shumë prova që janë në erë. Ju e dini se edhe sot e kësaj ditë nuk është zbuluar arma me të cilën është qëlluar Arben Broci. Është bërë këqyrje ligjore dhe ekspertiza ka ardhur dy orë para se ai të varrosej. Mjekët nuk kishin as metër për të bërë këqyrje, prandaj them se ka qenë hetim formal.

- A mund të rihapet çështja sot, duke e parë në syrin e një eksperti?


- Nuk është e pamundur, pavarësisht se jemi jashtë çdo afati në pikëpamje të ligjit. Në këto ligje nuk parashkruhet gjenocide, por krimi kundër njerëzimit.

- A mund të quhet “krim kundër njerëzimit” ose “gjenocid” vrasja e 4 personave dhe plagosja e shumë të tjerëve?


- Në Kodin Penal nuk është parashikuar numri i personave. Aty thuhet “vrasje masive”. Është shumë e vështirë për t’u realizuar, pasi nuk mund të gjendet prova për këtë ngjarje. Kanë kaluar 21 vjet dhe arkivat janë boshatisur të tëra. Siç e thatë ju pak më parë, janë shumë fjalime që nuk ekzistojnë më. Akte të ministrisë, arkivat sekrete e shumë të tilla janë zhdukur. Është shumë e vështirë për të shkuar te një pjesë e aktorëve që kanë bërë atë masakër, por jo e pamundur.

- Kalojmë në një pijë tjetër. Jemi 21 vjet pas ngjarjes. Kanë ndodhur edhe ngjarje të tjera, siç është vrasja e Azem Hajdarit. Po e marr si precedent ngjarjen e 2 prillit në Shkodër. Kjo dëshirë për moshapjen e dosjeve të komunizmit sa ndikon në zhvillimin demokratik të vendit?


- Unë do të jap një statistikë. E djathta në përgjithësi ka vuajtur për juristë. Njerëzit e tjerë kanë dhënë prova që kanë qenë bashkëpunëtorë. Sistemi i drejtësisë duhet të pastrohet nga llumi i vjetër. Nuk jam ekstremist, që t’i përkas një strukture të caktuar. Duhet që këta njerëz të largohen automatikisht nga sistemi i drejtësisë. Qoftë ligji për lustracionin, qoftë ndonjë gjë tjetër duhet t’i largojë ata. Nuk mund të rrinë akoma në drejtësinë e vendit njerëz që kanë dënuar me pushkatime në komunizëm. Kjo është e papranueshme.

- Këta njerëz të kapur kanë një material që i vërteton se ata kanë marrë pjesë në krimet e komunizmit. A ka ndonjë lloj presioni ndaj këtyre personave nga individë që kanë pasur akses në dosjet e komunizmit? A janë këta nëpunës të drejtësisë në presion për të marrë vendime gjykate për ata persona që kanë dijeni për implikimin e tyre në krime?


- Sigurisht që po, në pikëpamjen time. Është shumë e rëndësishme që në një gjykim nuk duhet të ketë angazhime të tjera. Shumë të majtë kanë marrë drejtësi. Këta persona që thoni ju unë i njoh shumë mirë. Ata kanë një lloj ngërçi në marrjen e vendimeve të tyre. Pra, këta lloj njerëzish kanë një problem të fortë me moralin.

- Por shantazhi a ekziston te këta individë?


- Dikush mund ta gjykojë si shantazh, por perceptimi është i lirë. Fakti ka treguar se edhe mund të ketë ndodhur kështu.

- Nëse këta persona do të iknin, kjo praktikë shantazhi do të ikë? Dua të kalojmë në një pikë tjetër. Kam bërë një investigim, nga ku del se të gjithë ata persona që kanë marrë pjesë në zbardhjen e çështjes së 2 prillit kanë pasur një karrierë shumë të suksesshme. Këtu flas për fusha ku ata merrnin pjesë: politikë, hetuesi etj...


- Një pyetje mjaft interesante kjo. Duhet ta konfirmoj edhe unë se një pjesë e madhe e tyre kanë bërë karrierë. Janë hetues që kanë qenë në nivele drejtuese dhe sot janë në majat e pushteteve në vend. Unë jam i prirur të mendoj se asgjë nuk është e rastësishme, pasi mund të ketë rastësi me një dhe jo me disa.

- Është rasti i vizitës së Ramiz Alisë në familjen tuaj. Çfarë u diskutua në atë vizitë?


- Ka qenë një ngjarje mjaft e rastësishme. Ne ishim mjaft skeptikë, pasi thoshim: “Pse ai erdhi për vizitë 6 muaj mbasi kishte ndodhur ngjarja?” Duke gjykuar pjesën e traditës, ne kemi pritur edhe vrasësin në varrim. U bë një kërkesë që ai do të angazhohej për të zbardhur ngjarjen.

- Një fisnikëri e madhe nga ju kjo. Çfarë tha ai konkretisht lidhur me ngjarjen?


- Siç ju thashë, ne kemi pritur edhe hasmin. Ai erdhi me premtime që do të zbardhte çështjen, do të gjente fajtorët. Kishte marrë disa informacione të përgjithshme mbi familjen dhe filloi të bënte marifete. Ishte një farsë shumë e rëndë. Në fund ai mori përgjigjen nga qytetarët e Shkodrës.

- A keni pasur kontakte me drejtuesit e tjerë të politikës së tjerë të vendit? Si kanë qenë marrëdhëniet me ta?


- Me përjashtim të Dilaver Paparës, ish-shefi i rendit i Shkodrës, të gjithë të tjerët nuk kanë pasur asnjë angazhim në këtë çështje. Nuk ka pasur asnjë tentativë për të kërkuar falje. E vetmja ndërhyrje që unë kam bërë ishte për lirimin e sekretarit të parë të Shkodrës.

E liruat ju personalisht?


- Në atë kohë isha gjyqtar në gjykatën e Tiranës. Një koleg imi më kërkoi një mendim në lidhje për lirimin e tij, pasi ishte në gjendje shëndetësore shumë të rëndë. I thashë se “ne jemi një familje me shpirt human”, ndaj ia të vdiste në shtëpi dhe jo në burg. Dhe realisht mbas dy muajsh ai vdiq. Mbas kësaj nuk kam pasur asnjë lloj kontakti me të tjerët.

- Ju jeni një familje me qëndrim të hershëm antikomunist, sa ka qenë përcaktues ky orientim i familjes suaj në atë që i ndodhi Arbenit?


- Ne jemi një familje me tradita. Historikisht kemi dhënë kontribut për të mirën e kombit. Një nga stërgjyshërit e mi, Mustafa Broci, është vrarë në luftën kundër malazezëve më 1864 në luftën e Kornicës. Pastaj kanë vazhduar problemet e tjera me regjimin komunist. Ishte marrja e pronave, burgosja e babait tim dhe vrasja e Arbenit. Këto kanë qenë faktor kyç në formimin tonë antikomunist. Kjo ka qenë arsyeja pse Arbeni u indetifikua si organizator i lëvizjes së dhjetorit. Kjo ka qenë një zgjedhje e tij dhe jo një detyrim që ia kanë dhënë me zor. Siç duket edhe për shkak të formimit që ai kishte. Ishte i deleguar në takimin me Ramiz Alinë, krijuesi i PD-së në Shkodër. Ishte caktuar edhe në organizimin e zgjedhjeve të marsit. Ky ka qenë aktiviteti i tij në politikë.

- Ka një debat sot të hapur për ish të-përdjekurit politikë. Një debat se sa janë ata kundërshtarë të regjimit dhe sa janë ata të vlerësuar. Ç’mund të na thoni për këtë?


- Është një pyetje me goxha interes. Për mendimin tim të persekutuarit e regjimit komunist duhet të kishin krijuar partinë e tyre dhe të mos kishin ngelur në formën e shoqatës. Angazhimi dhe kalimi sa me xhelatin dhe me engjëllin ka deformuar rolin e kësaj çështjeje. E majta që është sot dhe ka qenë dje xhelati i tyre, nuk mund të përkrahë këtë shtresë dhe as ata nuk mund të mbështeten te kjo forcë.

- Edhe kjo forca tjetër, PD-ja, ose e djathta, nuk duket se është aq e angazhuar në mbështetjen e tyre. Sot nuk kemi asnjë deputet që të jetë një ish-i burgosur politik. Si ju dekret ky fakt?


- Asnjë nuk të pret me krah hapur. Të gjithë duhet të përpiqemi. Mos mendo se sot çdo forcë politike, qoftë edhe e djathta, po vjen në shtëpi dhe po të merr brenda në parti. Brenda partisë ka lobime të ndryshme, ka dhe përfaqësi. Jozefina Topalli është pinjolle e një familjeje të persekutuarish. Nuk mund të thuash se pasardhësit e tyre nuk kanë dashur që të angazhohen në brendësi të tyre. Unë personalisht nuk kam dashur të angazhohem në politikë. Kam pasur oferta, por kam zgjedhur të qëndroj në profesionin tim.

- Është rikthyer prapë një debat në opinionin publik për çështjen e hapjes së dosjeve. Mendoj se do të jetë shumë e rëndësishme për zbardhjen e krimeve. Ka pasur një nga mazhoranca për të hapur dosjet, por u hodh poshtë nga Gjykata Kushtetuese. Sa është e mundur sot që të realizohet dhe sa i duhur është?


- Mundësitë janë. Mazhoranca ka 71 vota dhe mund ta bëjë. Mendoj se edhe vetë e majta do që të hapen dosjet që të shkëputet nga e shkuara. A është e rëndësishme kjo? Të them të drejtën, po. Nuk ka asnjë lloj pengese për ta ribërë prapë.

- Refuzimi ishte problem i ligjit apo i Gjykatës Kushtetuese? A mund ta kalojë ligji Gjykatën Kushtetuese, pasi, kur u refuzua ligji i parë, tre nga anëtarët ishin me konflikt interesi?


- Po në qoftë se Gjykata Kushtetuese ka shprehur papajtueshmërinë me ligjin, ka pasur një sens. Qeveria e vendit duhet të çojë një ligj tjetër të modifikuar dhe jo të njëjtin ligj. Në qoftë se dërgon të njëjtin ligj, atëherë do ta kthejë përsëri mbrapsht ligjin. Ne duhet të shkëputemi një herë e mirë nga sistemi i komunizmit. Është shumë e rëndësishme për Shqipërinë që të ecë përpara. Sot ka profesione të lira, ku këta njerëz mund të punojnë. Nuk duhet që të vazhdojnë të vendosin drejtësi kur janë vetë të përlyer me gjak. Ne nuk mund t’i gjykojmë ata, pasi ka kaluar shumë kohë, por ata duhet të dalin një herë e mirë nga organet drejtuese të vendit.

- Një pyetje të fundit. Sot, 21 vjet pas masakrës së 2 prillit, sa e shihini të realizuar ëndrrën e vëllait tuaj?


- Shumë faleminderit për pyetjen! Lajtmotivi i parë i studentëve të dhjetorit ka qenë: “Liri-demokraci” dhe “E duam Shqipërinë si gjithë Europa”. Në fakt, një pjesë e asaj ëndrre është realizuar. Tani jemi në NATO, mund të lëvizim të lirë. Bashkimi me Kosovën është bërë i mundur de facto, por jo de juro. Unë nuk e harroj kurrë një thënie të tim vëllai se më 2013-n Kosova dhe Shqipëria do të jenë bashkë. Nuk e di nga e kishte këtë informacion. Të them të drejtën, shpesh e kujtoj. Ja që u realizua dhe pjesa më e madhe e vizionit të tyre është realizuar.

- Një pjesë e atyre që u ngritën kundër janë ende në pushtet, si ju duket kjo në planin personal?


- Është shumë e vështirë që të shkëputemi 100% nga kjo pjesë. Me futjen e ligjit të lustracionit dhe ligjeve të tjera besoj se do të bëhet e mundur shkëputja nga prej tyre.

No comments: