Shpjegim për diplomacinë Besianës së rritur

Nga Kastriot MYFTARAJ

Emërimi i Besiana Kadare, vajzës së Ismail Kadare, në postin e ambasadores së Shqipërisë në UNESCO (Organizata për Arsimin, Shkencën dhe Kuturën e OKB), me qendër në Paris, pasiqë deri më tani ka mbajtur detyrën e të ngarkuarës me punë për

UNESCO në Ambasadën e Shqipërisë në Francë, nuk do të kishte asgjë të keqe për mua, sikur të mos më ritingëllonte në veshë me këtë rast ajo poezia e Ismail Kadare “Shpjegim për librat Besianës së vogël”, e cila është botuar së pari në revistën “Nëntori”, në fillim të viteve shtatëdhjetë dhe pastaj në librin me poezi të Ismail Kadare, me titull “Koha”, në 1976. Në këtë poezi, Ismail Kadare rrëfente për një bashkëbisedim në bibliotekën e shtëpisë së tij, pikërisht me këtë Besianën që sot është bërë ambasadore. Ismail Kadare thotë në poezinë e tij:
“Por ti ngul këmbë se diçka, sidoqoftë duhet grisur,
Në të vërtetë çdo bibliotekë për të grisur ka diçka,
Ja këtu në qoshe rrinë mbyllur ca poetë hermetikë,
Më duket se njëfarësoj mund të merresh me ta,
Ndërsa ti sa vete rritesh e mëson fjalë,
Ata bëjnë të kundërtën, sa vete i harrojnë ato,
Meqënëse tani për tani ke moshën me ta për t’ u marrë.
Unë hiqem mënjanë
Dhe ti vepro!” (Ismail Kadare, Vepra, vol 1, Shtëpia botuese “Naim Frashëri”, Tiranë 1981, f. 341)
Poezia hermetike është një rrymë e poezisë perëndimore të shekullit XX, e cila e ka origjinën tek simbolizmi francez i shekullit XIX. Poezisë hermetike i përkasin disa nga poetët më të mëdhenj të shekullit XX. Është me të vërtetë monstruoze që një poet si Ismail Kadare i sugjeron një fëmije që të grisë librat e poetëve të tjerë! Ky është një krim i dyfishtë, një atentat i Ismail Kadare ndaj artit, poezisë, si dhe keqpërdorim i një fëmije, dhe kultivim tek fëmija i një akti barbar që është grisja e librave.
Unë mbaj mend se këtë poezi e dëgjoja shpesh të recitohej në televizion dhe në radio në kohën e diktaturës komuniste. Gjithashtu edhe në koncertet që bënte shkolla, shpesh do të vihej nga organizatorët një nxënës që ta recitonte këtë poezi. Merret vesh, propagandës së diktaturës komuniste i interesonte shumë kjo poezi, për disa arsye që do t’ i shpjegoj më tutje. Diktatori komunist Enver Hoxha gjatë sundimit të tij ndaloi libra, shau publikisht shkrimtarë dhe poetë të huaj dhe shqiptarë, si dhe librat e tyre. Por Enver Hoxha kurrë nuk foli për grisje, apo për djegie librash librash, së paku jo publikisht.
Diktatori që e dinte se Perëndimi kishte prirjen që ta shpjegonte egërsinë e diktaturës së tij me trashëgiminë barbare osmane të mjedisit ku kishte lindur dhe ishte formuar Enver Hoxha, si dhe të krejt vendit, kërkonte që tek vizitorët e huaj të krijonte përshtypjen e një njeriu të formuar me kulturën më të mirë perëndimore. Prandaj, në mënyrë paradoksale Enver Hoxhës i konvenonte shumë që poeti dhe shkrimtari i parë i oborrit, çka ishte Kadare, të shkruante një poezi ku të kërkonte grisjen e librave. Kështu, Enver Hoxha praktikisht u thoshte shqiptarëve dhe botës se: Shikoni një herë se çfarë kërkon nga unë ai që është intelektuali më i madh i këtij vendi, grisjen e librave, dhe pastaj më qortoni mua për ato që bëj! Kur intelektuali më i madh i vendit mburret se i ka dhënë vajzës së tij libra poetësh perëndimorë për t’ i grisur, kjo do të thotë se më fton mua, udhëheqësin që të organizoj djegie librash në sheshe! Ju e dini se kur shteti djeg dhe gris libra, atëherë shtohet numri i kokave që priten, kështu që ju e kuptoni se shkrimtari dhe poeti im i parë po më kërkon që të pres shumë më tepër koka!
Ky ishte kalkulusi i Enver Hoxhës. Prandaj, Enver Hoxha urdhëronte makinën e vet të propagandës që poezia e Kadare për grisjen e librave t’ u përsëritej shpesh shqiptarëve, por nuk organizoheshin grisje dhe djegie librash. Ismail Kadaresë nuk i tha Enver Hoxha që të shkruante një poezi për grisjen e librave të poetëve perëndimorë. Ismail Kadare e bëri këtë gjë nga zelli për t’ u shquar si gardian i diktaturës komuniste. Ismail Kadare këtu bënte polpotistin në një regjim stalinist. Enver Hoxha ishte një stalinist, por jo polpotist. Në atë kohë grisjen dhe djegien publike të librave e bënte regjimi i Pol Pot në Kamboxhia.
Sot Besiana e poezisë, e cila dikur, me këshillën e të atit grisi librat e poetëve hermetikë, është bërë ambasadore e Shqipërisë në organizatën ndërkombëtare e cila ka si mision ruajtjen dhe zhvillimin e kulturës, do të thotë edhe të librave, pra është bërë një diplomate kulturore. A nuk është me vend që t’ i bëhet një “Shpjegim për diplomacinë kulturore Besianës së madhe”, nëse do të perifrazoj titullin e poezisë së Ismail Kadare. A nuk është pa vend që Shqipëria të ketë ambasadore në UNESCO pikërisht atë njeri, emri i të cilit u bë sinonim i antikulturës, grisjes së librave? A nuk kemi të drejtë që të kërkojmë nga qeveria shqiptare siguri se kjo Besiana ka hequr dorë nga grisja e librave? Që të jemi të qetë për këtë, a nuk duhet që kjo Besiana, së paku, sot të kërkojë falje për këtë poezi, për të cilën ajo dikur është ndjerë krenare? A nuk duhet që vetë Ismail Kadare të kërkojë falje për këtë poezi tash që vajza e tij është bërë ambasadore në UNESCO? Se të gjithë e kanë të qartë se zonja është emëruar në këtë post pikërisht se është vajza e Ismail Kadare.
Një poet francez, Isidore Duccase, Kont i Lautreamont (1846-1870), i cili mbahet si poeti që ka pasur influencë të madhe, si tek poezia hermetike dhe pararendësit e saj simbolistët francezë, ka thënë: “Nuk mjafton krejt uji i detit për të larë një pikë gjaku intelektual”. Ismail Kadare duke vënë vajzën e tij të vogël që të grisë librat e poetëve, ka derdhur gjak intelektual. Tash nuk mjafton krejt “uji i detit” të hymneve që i thurrin Kadaresë lavdëruesit e tij vendas dhe të huaj, për të larë këtë krim të tij. Shkëlqesia e Saj, Ambasadorja Besiana Kadare shkon në UNESCO me rekordin e një njeriu që është keqpërdorur për një krim në fëmijëri. Unë mendoj se Besiana Kadare nuk duhet që ta vuajë këtë gjë, nuk e meriton që ta vuajë. Prandaj ajo duhet të flasë për këtë episod të marrëdhënieve të saj me të atin, ashtu siç foli vajza e Stalinit, Svetlana, për të atin.
Pra, duhet që mbasadorja Besiana Kadare t’ i drejtohet të atit me një letër të hapur ku ta qortojë për keqpërdorimin që i bëri duke e vënë të grisë librat e poetëve. Këtë gjë Besiana e rritur duhet që ta bëjë publikisht, se ajo është bërë publikisht e njohur për grisjen e librave, falë të të atit të saj të njohur. Dhe pastaj Ismail Kadare duhet t’ i përgjigjet vajzës së tij me një poezi: “Ndjesë Besianës që e vura të grisë libra në fëmijëri”. Natyrisht se Ismail Kadare duhet t’ u kërkojë ndjesë edhe të gjithë ne të tjerëve që u dhunuam mendërisht me këtë poezi kur ishin nxënës shkolle.
Nuk është e rastit që Ismail Kadare e shkroi poezinë “Shpjegim për librat Besianës së vogël” pikërisht atëherë kur po vdiste si poet. Libri me poezi “Koha”, i botuar në 1976 ishte praktikisht libri i fundit me poezi i Kadaresë. Që prej vitit 1976, kur botoi vëllimin me poezi “Koha” dhe deri më sot, Ismail Kadare nuk ka botuar më një libër të ri me poezi. Libri me poezi “Pa formë është qielli”, i botuar në 2005, është një përmbledhje e 100 poemave dhe poezive të zgjedhura, ka vetëm 33 poezi të reja, të cilat nuk gjenden në librat e tij me poezi të botuar deri në 1976. Në librin me 231 faqe ato zenë vetëm 62 faqe, dhe këto 33 poezi janë krejt poezitë e shkruara prej tij, në periudhën 1976-2005, dhe jo poezi të zgjedhura të kësaj periudhe. Jo më kot titulli i librit është “Pa formë është qielli”, që ka të bëjë me dy vargje të një poezie të Kadaresë:
“Pa formë është qielli,
Si tru idioti”.
Me sa duket, me këtë libër Kadare pohon se pas vitit 1976, truri i tij është pa formë, sa i përket poezisë, nuk është më ai i një poeti. Kur Kadare e ndjeu se po vdiste poeti tek ai, atëherë në një akt sadomazokist, vuri vajzën e vet të vogël që të griste librat e poetëve të tjerë.
kastriotmyftaraj@sot.com.al