Friday, October 29, 2010

Si po harrohet Babai i Gjuhës Shqipe

SHKRUAN: Fatos Salliu

Katandiset në një dhomë (4x2m) Babai i Gjuhës Shqipe. E ashtuquajtura Shtëpi Muze në nderim të Kostandin Kristoforidhit tashmë i ngjan më shumë një “furriku” se sa një monumenti kulture. Në fakt, që në kohën e diktaturës u ngrit një monument dinjitoz për këtë gjigant, i cili ndodhet në qendër të qytetit. Dhe veç këtij monumenti, asgjë tjetër për t’u shënuar. Brenda lagjes Kala në Elbasan ekziston një shtëpi muze, ku thuhet se jetoi Kristoforidhi. Shtëpia-dhomë e transformuar, madje e shpërfytyruar, ndodhet në afërsi të ish-burgut të vjetër, ndonëse për shtëpinë e lindjes nuk ka të dhëna të sakta. Pikëpyetjet janë të mëdha, pasi godina aktuale ku deklarohet se ka jetuar Kristoforidhi është vetëm një dhomë e një bodrum, kur ai kishte 9 fëmijë. Pavarësisht rrethanave dhe periudhës në të cilën ndodhemi, gjuhëtari i madh meriton më shumë. Dhoma është marrë nën kujdes nga skulptori Dhimitër Telezi dhe ndërsa hap derën, ai shprehet që të mos çuditemi nga tri pllakat e ndryshme në anë të portës, pasi dy të tjera janë vendosur nga pronarët e shtëpisë ngjitur, të cilët nuk pranuan që ajo të vendosej në murin e tyre. Sapo hyn në oborr, (një rrip i ngushtë që të çon në dhomën e vetme me çardakun e thjeshtë) në anë të zë syri një mur të ri prej betoni të sapondërtuar nga fqinjët. Shkallët janë karakteristike dhe në anë të çardakut vëren dollapët e punuar prej druri të rrethuar nga punët e ndryshme të Telezit. Zhgënjimi vjen sapo hapet dera! Gjuhëtarit të madh i kushtohet vetëm kjo dhomë me dërrasë të kalbur, pa tavan dhe me stenda të vjetruara të periudhës së komunizmit. Ndër të rrallat shtëpi muze që duhet të ishte një pelegrinazh për nxënësit e shkollave, një flamur krenarie e jona për turistët, ndodhet në këtë gjendje. Bashkia duket se e ka lënë në mëshirë të fatit shtëpinë e babait të gjuhës shqipe, duke e lënë në mëshirë të fatit. Stendat me vjershat e tij janë lënë përtokë, ku lagështira po i shkatërron çdo ditë e më tepër. Ndërkohë që ato pak sende dhje materiale të rilindësit janë të shpërndara vend e pa vend në atë hapësirë të vogël që i është lënë në dispozicion këtij njeriu të madh të gjuhës shqipe. Fotografitë e pakta që disponohen janë zvjerdhur akoma më shumë nga koha. I vetmi që kujdeset për ato pak metra katrorë është skulptori Dhimitër Telezi, i cili duket se këtë punë e bën me pasion dhe vullnetarizëm, për të ruajtur vlerat e qytetit. Kostandin Kristoforidhi lëvruesi dhe studiuesi i gjuhës shqipe, veprimtar i Rilindjes Kombëtare, i arsimit dhe kulturës, u lind në qytetin e Elbasanit në vitin 1847. Botoi më 1866 përkthimin e parë gegërisht Katër Ungjijtë dhe punët e Apostujve dhe vijoi për shumë vjet përkthimet: Psallmet (1868 toskërisht, 1869 gegërisht), Dhjata e re (gegërisht 1869, toskërisht 1879), Të bërët dhe të dalët (toskërisht 1880), Nomi i dytë (toskërisht 1882) Fjalët e urta të Solomonit dhe Vivla e Isaisë (toskërisht 1884). Ka lënë dorëshkrim “Krijesa dhe të dalët”( gegërisht), si edhe disa shkrime të tjera që nuk janë gjetur. Udhëtoi disa herë nëpër Shqipëri, që nga viti 1870, për të mbledhur fjalë e shprehje nga goja e popullit, për të përhapur librat e vet dhe për t'u mësuar bashkatdhetarëve shqipen letrare. Shoqëria Biblike i ndërpreu marrëdhëniet me të më 1874, pa paralajmërim, sepse u vërtetua që ai nuk besonte në frymëzimin hyjnor të Biblës. U detyrua të shiste dru e qymyr e të hapte një pijetore në Tiranë, por jepte fshehurazi mësime të gjuhës shqipe. U vendos përfundimisht më 1884 në Elbasan, ku vijoi të jepte shqipen fshehurazi, derisa vdiq në vitin 1895. Veprimtaria e tij themelore ishte në dy fusha të lidhura ngushtë: për gjuhën dhe për shkollën shqipe. Botoi më 1867 “Abetaren” gegërisht, më 1868 toskërisht dhe libra të vegjël për nxënësit.

No comments: